Empathie dé troef voor het herstellen van een beschadigde werkrelatie

Je brengt de helft van je leven door op het werk. Daarom is het zo belangrijk om het leuk te hebben op je werk en dus goed te kunnen omgaan met de personen waarmee je werkt. Voor velen is het hebben van fijne werkrelaties zelfs een voorwaarde om goed te kunnen functioneren en het fijn te kunnen hebben op je werk.

Dat wil niet zeggen dat je alle collega’s ook leuk of aardig moet vinden. Uiteraard zijn er altijd personen waar je een mindere klik mee hebt, of misschien zelfs helemaal geen klik. Alleen hoeft dit niet te betekenen dat je met deze collega/manager/leidinggevende geen goede werkrelatie kunt hebben.

Maar wat nu als je werkrelatie met iemand dusdanig onprettig en misschien zelfs beschadigd is, waardoor je kunt spreken van een beginnende verstoorde werkrelatie. Dat je merkt dat:

• er geen open communicatie meer mogelijk is
• er geen veiligheid en vertrouwen meer is (maar wel achterdocht en wantrouwen)

In dit geval is empathie een goede troef die je kunt inzetten voor het terug kunnen opbouwen van een in ieder geval werkbare werkrelatie. Ik ga je dit uitleggen.

Wat is empathie?

Eerst even wat empathie precies inhoudt. Dit is het vermogen om je in de gedachten, gevoels- en belevingswereld van iemand te kunnen inleven. Dat wil zeggen dat je de ander kunt begrijpen, kunt meevoelen en je kunt verplaatsen in de situatie van de ander. Er is onderzoek naar gedaan en empathie is geen aangeleerd, maar aangeboren gedrag. Dus ieder mens heeft een empathisch vermogen. Echter de mate waarin we empathisch zijn, wordt wel vooral door de omgeving bepaald. 

Empathie voor jezelf

In eerste instantie is het nodig om empathie te hebben voor jezelf. Want we staan vaak niet eens stil bij wat we denken, voelen en hoe we dingen beleven. We nemen niet eens de moeite om onze eigen gevoels- en belevingswereld te kennen.

Alleen om je überhaupt te kunnen inleven in een ander en te kunnen voelen wat iemand voelt, is het nodig dat je eerst zelf durft te voelen. Dus heb eerst empathie voor jezelf, zodat je weet hoe dit voelt en dit daardoor ook een ander gunt. Ieder mens vindt het namelijk fijn om gehoord en gezien te worden. We verwachten vaak van de ander dat hij/zij ons hoort, maar nemen niet eens de tijd om eerst eens te luisteren naar onszelf.

Sta daarom eens stil bij waarom de werkrelatie met deze persoon zo moeilijk verloopt. Denk eens aan een recente situatie met deze persoon die escaleerde en/of heel heftig/pijnlijk voor je was. Zie dit moment weer voor je, alsof je het weer herbeleeft. Wat dacht je…, voelde… en deed….(handelde) je in die specifieke situatie. Neem hiervoor echt de tijd om bij stil te staan. Als het fijn voelt om dit op te schrijven, kun je dit op papier zetten.

Empathie voor de ander

Nu je jezelf hebt gehoord en gevoeld wat dit met je doet en dus hebt stilgestaan bij je eigen gevoelens en emoties, sta er dan eens voor open om te gaan kijken met empathie naar de ander. Ga eens letterlijk op een andere stoel zitten en doe je ogen dicht en verplaats je nu eens in exact diezelfde situatie maar dan als de ander. Denk aan wat deze persoon dacht…, voelde… en vervolgens handelde…. in die situatie. Zie deze persoon voor je en kijk eens echt goed naar hem/haar. Zet even je oordelen opzij en kijk oprecht naar deze persoon als mens. Want ook al zijn we verschillend als persoon, als mens zijn we allemaal gelijk.

Leef je helemaal in alsof je in de huid kruipt van de ander en hoe deze situatie voor hem/haar is en hoe hij/zij deze betreffende situatie heeft beleefd. 

Kijken vanuit de toeschouwer

Ga vervolgens letterlijk op weer een andere stoel zitten. Dit is de stoel van de observator/toeschouwer. Je kijkt als het ware op een afstand naar deze twee personen. Je ziet wat deze situatie doet met zowel de ene als de andere persoon. (let op! Je bent onafhankelijk en hebt dus geen oordeel.)

Wat zie je. Wat neem je nu waar. Wat zie je bij de ene persoon en wat zie je bij de andere persoon. Wat voor tip/advies heb je voor hen.

Het grote voordeel van op deze manier hiernaar te kijken is dat je hier niemand voor nodig hebt en het dus veilig is. En het gaat je echt helpen omdat je op een andere manier naar de situatie hebt kunnen kijken. 

Door met empathie te kijken naar jezelf, vervolgens naar de ander en tenslotte als een onafhankelijke toeschouwer, heb je vanuit verschillende invalshoeken op de situatie kunnen reflecteren.

Door te kijken als een toeschouwer haal je de emotionele lading er ook af. Waardoor je rationeel naar de feiten kunt kijken. Want het betreft tenslotte een zakelijke relatie, namelijk een werkrelatie. Dus koppel de emotie los van de feiten.

Verbinding aangaan

Vervolgens is het nodig weer de verbinding aan te gaan met de ander. Door voorzichtig opnieuw een gesprek aan te gaan of hier in ieder geval weer voor open te staan.

Natuurlijk voel je je dan kwetsbaar. Er is waarschijnlijk veel gezegd en gebeurd en dat heeft je pijn gedaan en misschien ben je gekwetst. Maar als je heel eerlijk bent, zullen er vast ook dingen zijn die jij hebt gezegd/gedaan of niet hebt gedaan waar je ook niet trots op bent. Misschien omdat je het persoonlijk hebt gemaakt en vanuit emotie hebt gereageerd of de behoefte had om jezelf te verdedigen. De kans is groot dat dit wederzijds is geweest. Ook de ander kan gehandeld hebben vanuit een emotie. We zijn ook geen robots die je kunt programmeren. We hebben allemaal gevoelens en een eigen referentiekader.

Het is dus wel belangrijk dat je bereid bent je in te zetten om de werkrelatie te herstellen. Natuurlijk zal dit niet makkelijk zijn, maar wat als je niets doet en zo verder gaat. In werk- en privérelaties is er bijna altijd de behoefte voor aansluiting/verbinding. Die verbinding is er nu niet en er is zelfs wantrouwen, dus zal iemand de eerste stap moeten zetten richting weer een beetje vertrouwen.

Leer de persoon achter de persoon kennen

Ga daarom eens in gesprek zonder verwachtingen en dus zonder verborgen agenda. Zonder de behoefte om jezelf te verdedigen maar vanuit een bepaalde nieuwsgierigheid richting de ander. Stel open vragen en vraag door en probeer verder te kijken dan wat de ander laat zien. Leer de persoon achter de persoon die hij/zij laat zien kennen. We willen namelijk allemaal onze kwetsbare kanten verborgen houden. Maar door jezelf open te stellen naar de ander toe met empathie, bieden we veiligheid en daardoor is verbinding (weer) mogelijk.

Vaak is een wandeling in de buitenlucht voor zo’n gesprek beter dan op kantoor. Doordat je naast elkaar loopt en elkaar niet aan hoeft te kijken maakt een gesprek voeren namelijk iets makkelijker.

‘Agree to disagree’

Soms kun je nu eenmaal niet tot elkaar komen en dan is dat wat er is. Door dit uit te spreken, haal je er in ieder geval al de lading vanaf. Dan is het nodig om iemands mening/zienswijze te respecteren en kun je bij jouw eigen standpunt/zienswijze blijven. Vaak verloopt het contact dan al een stuk soepeler omdat jullie elkaars standpunten respecteren, ook al verschil je van mening. 

Tenslotte nog even dit…

Ben altijd hard op de inhoud, maar zacht op de persoon. Het gaat niet om de persoon, maar om het gedrag van de persoon. Ga daarom altijd in op de feiten en dat wat je waarneemt en maak het dus niet persoonlijk. Zie het gedrag van de ander los van hoe hij/zij is als mens. En nogmaals ieder mens wil gehoord, gezien en zich verbonden voelen met andere mensen.

Het is helaas altijd pas achteraf dat we ons realiseren hoeveel we hebben geleerd van juist die personen waar we het meeste moeite mee hebben. Daardoor hebben we (levens)lessen kunnen leren en zijn we persoonlijk gegroeid. Dit gaat met vallen en opstaan en soms ook met veel tranen en frustraties. Natuurlijk is het zoveel makkelijker om geen confrontatie aan te gaan en pijn te vermijden. Er is ook geen goed of fout en je kunt je altijd iedere dag andere keuzes maken.